Öncelikle bilmeyenler için Nazdrave’nin anlamından başlayalım mı? Bulgar göçmeni olduğunuzu biliyoruz. Nazdrave de ’sağlığınıza’ anlamına geliyor yanlış bilmiyorsak?

Aynen. Bulgaristan göçmeniyim, 14 yaşıma kadar da orada doğup büyüdüm. Dolayısı ile evde bizim “sağlığa” kalkan bardaklarımız her zaman “nazdrave” diye kalkar.

Bugüne kadar sayısız muzisyenle çalıştınız. Sizi çoğunlukla caz albümlerinden tanıyor müzikserverler. Ancak metal, rock’n roll albümlerinde de dinledik. Hatta 2004 yılında çıkan Comma-Free As Good albümünün perküsyonlarını sizin çaldığınızı biliyoruz. Metal müziğinden caz müziğine geçişiniz biraz hızlı mı oldu?

Aslında caz eğitimi aldım ama caz davulcusu değilim, çalıyorum tabi ki ama en başından beri müziğin her türlüsünü iyi çalmak için elimden geleni yaptım. Lise’de davul çalmaya başladığımda ne müzik dinliyorsam onu çalmaya başlamıştım doğal olarak. Nirvana, Metallica, Megadeth derken trash metal besteleri yapıp kayıtlar yaptık. Ama enstrümanda ilerlemek için başka şeyler çalışmam gerekiyordu. Doğal olarak caz’a yöneldim, bir enstrümanda eğitimi en üst düzeyde alabilmenin en iyi yolu bu sanırım. Sonrasında da her şey çok hızlı gelişti doğal olarak.

Ediz Hafızoğlu

Nazdrave projesinin geçmişi çok eski değil. Orijinal projenin (Nazdrave) çıkışı ve Nazdrave x Rap projesine geçişi nasıl oldu?

Beş yıllık bir proje Nazdrave. Biri konser olmak üzere üç albüm yayımladık. Üzerine de X Rap çalışmaları başladı. Uzun zamandır aklımda olan ama nasıl olacağı ile ilgili kafamda canlandıramadığım bir hikayeydi rap ile bizim çaldığımız türsüz müzik. Da Poet ile birlikte oturup önce MC, sonra da Nazdrave kadrosunu belirledik ve çalışmaya başladık. Birkaç ay içinde de proje şekillenip şu andaki halini buldu.

Nazdrave x Rap projesine tepkiler nasıl?

Gayet iyi, çok iyi iki konser deneyimi yaşadık. Nasıl olacağını kestirmek için konserde çalmak lazım çünkü. Öncesinde kimse bizim nasıl bir şey çalacağımızı bilmiyordu. Prova günümüzün sonuncusunu stüdyo’da kayıt ve çekim için ayırdık, konserlerden önce onları youtube kanalımızdan yayımladık. Videoların altında insanlar güzel şeyler yazıyorlardı. Konserlerde de hem kalabalık hem de tüm parçaları ezbere söyleyen bir kitle vardı.

Ediz Hafızoğlu iyi bir rap müzik dinleyicisi midir? Özellikle dinlediğiniz isimler ve yeni çıkan işleri takip ettiğiniz kanallar var mı? Varsa kimler/neler?

Aslında “old school” bir dinleyiciyim. 90’larda çok dinlemiştim ama bu proje ile ilgili araştırma yapmak için ne varsa dinlemeye çalıştım. Türkiye’de rap, dünyaya göre çok yeni. Henüz daha en parlak dönemini yaşamadı, o yüzden yeni çıkacak işlerin kalitesi çok önemli. Bunu başaranlar diğerlerinden başka bir yerde olacaklardır. Bu noktada, biz bu proje ile iyi müzikler üretip, iyi kombinasyonlar ile türkiye rap ve hiphop tarihinde ismi bilinen bir proje olarak var olmak istiyoruz.

Hip Hop sound’unun dünyada ve Türkiye’de giderek popülerleşmesini şaşırtıcı ya da öngörülemez buluyor musunuz? Bu popülerleşmeyi neye/nelere bağlarsınız?

Bakınca çok doğal bir süreç olarak görüyorum. Sonuçta Amerika dünyaya ne dayatıyorsa, tüm dünya oraya doğru evriliyor. Birkaç yıl sürecek bir Amerikan müziği rüyası bu bence. Beyonce gibi ya da x kişi gibi bir sound ile hiphop yapmak ne kadar mantıklı göreceğiz. Benim çok sevdiğim bir tarz değil, kaldı ki konserlerini de çoğunlukla playback ile yapan bir tayfa. Biz de tam tersi çıkıp o gün tüm enerjimizle neyimiz varsa onu çalmak için yaşıyoruz. Tüm bunları düşününce popüler sound’lu bir hiphop’un ömrünün birkaç seneden fazla olacağını sanmıyorum…

Bu projedeki eserler, rap sanatçılarının kendi parçalarından oluşuyor ancak düzenlemeler çok farklı. Düzenlemeleri de vokallerin kendileriyle mi yapıyorsunuz yoksa her şey sizin ellerinizden mi çıkıyor?

Onların sözleri, bizim de müziklerimiz oldu. Herkese ayrı ayrı parçalar yazdık diyebilirim, düzenlemeden öteye geçti çünkü parçalar. Her Mc’nin parçalarını kendi içimizde ayrı kişilere dağıttık ki farklı lezzetler ortaya çıksın. Serhan Erkol X Kamufle,  Çağrı Sertel X Ayben, Ağaçkakan ve Da Poet x Ediz Hafızoğlu gibi… İyi mesai yapıp yazdıkları parçalara, sözlere en uygun Nazdrave müziğini nasıl yazarız diye çalıştık.

Rap dünyasıyla ilgili deneyiminizden bizimle paylaşmak istedikleriniz var mı? Caz müzisyenleriyle çalışmaktan ne kadar farklı sizce?

Çok farklı. Çalışma stili olarak çok farklıyız bir kere; İki günde albüm kaydeden bir tayfa ile bunu aylara yayan bir tayfa bir arada. Bizim ön hazırlığımız, neyin nasıl olacağı çok iyi planlanıyor fakat çoğu şey de kağıttakinden farklı olacak şekilde tasarlanıyor. Rap tayfasında sürpriz ve olasılığa yer bırakılmadan işler düzenleniyor. İletişimimiz de farklı, bir hafta geri dönüş alamadığım da oluyor bir soruma ama bizde bir saat içinde o soruların cevabı geliyor. Farklı çalışma ve hayat tarzlarımız var, ama hepsi başka bir şeyi doğuruyor, başka güzelliklere vesile oluyor sonuçta.

Ayben ile yaptığınız ‘Başkan’ parçanın düzenlemesinde birçok sesi duyabiliyoruz. caz, rap, psikedelik tonlar, doğunun sesleri… ve bu sentez müthiş bir şey olarak çıkıyor karşımıza. Düzenlemelerdeki bu geçişler şarkının orijinalini dinledikten sonra kafanızda beliriyor mu yoksa çaldıkça mı çıkıyor bu kompozisyonlar karşınıza?

Çağrı Sertel aranjmanı “Başkan”. Kendisine sormak lazım tabi ama aşağı yukarı nasıl çalıştığını bildiğim için ben cevap vereyim. Parçayı önceden dinleyip, sindirip, üzerine çalmaya başlamıştır. Temel riffleri kağıda yazıp üzerine melodileri çıkarıp sonra da butik olarak gözden geçirip son halini vermiştir. Demek ki; onun kafasında bunu canlandırmış dinlediği versiyon. Başka birgün bu aranjmanı yapsaydı, o gün yaşadıklarına göre bambaşka bir şey yazacaktı muhtemelen.

Rap müziği için bundan sonrasında ne olacağına dair bir tahmininiz var mı?

Ülkemiz için ancak bir şey söyleyebilirim. Her şeyin arabesk olduğu bir ülkede rap de tabi ki arabeskleşti ama o furyaya kapılmayan da sıkı ve çoğunlukta olan bir tayfa var. Popüler müzik de hiçbir şey üretemediği için bitmek üzere. Onun yerine en büyük aday rap sanırım. Yükselerek iyi işler çıkarak popülerleşecek bir akım.

Projede birlikte çaldığınız Cenk Turanlı’nın Ceza ile de çaldığınız biliyoruz. Hatta eski metalcilerden olduğunu da biliyoruz. Sırf bu proje için mi birliktesiniz yoksa farklı isimlerle de çalışıyor musunuz?

Cenk yıllardır tanıdığım, birlikte çok denk gelemesek de ara sıra çaldığımız bir dostum. Kabataş Erkek Lisesi bağımız da var. Bu projede birlikte devamlı olarak çalmaya başladık, başka şeyler olur mu bilyorum ama uzun yıllar bu projede çalacağımıza eminim. Ara sıra da Ceza ile ben çalmaya gidince orada denk geliyoruz.

Nazdrave x Rap gibi janralar arası geçişken projelerinize devam edecek misiniz? Rap ile ilintili işlere devam edecek misiniz?

Bu projenin planlanan en az üç albümü var, ilki varolan parçaların yeniden şu anki hallerine getirilmeleri, ikinci albüm tamamen yeni müziklerden oluşması, üçincü albümün yine yeni müziklerle ama bu kez uluslararası rap ve hiphop’çılar ile çok dilli bir albümün kotarılması.

Ceza ile yaptığınız ‘Sus Pus’ parçasının stüdyo kaydı ne zaman dijital ortamlarda yerini alacak. Dinlemek için çılgıncasına bir heyecan duyuyoruz çünkü.

Sanırım Aralık’ta Nazdrave X Rap albümü raflardaki yerini almış olacak. Biz de heyecanla bekliyoruz.

Burkay Yalnız kimdir? Kendini nasıl tanımlar? Sana dair yapılan tanımlardan kendine yakın bulduğun oldu mu?

‘89 Ankara doğumlu, Samsun ve Eskişehir yaşantılı, bu aralar İstanbul’da vakit öldüren ve yaptıklarından ibaret bir insandır. Otobiyografimin en kıssadan hisse hali: Sanatçı bir aileden gelmiyorum, olur galiba. Kelimelerle oynamayı, uyanınca içilen sigarayı, öğlen biralarını, az eşyaya sahip olmayı ve bir kitabı defalarca okumayı severim. Milliyetçi bir sülalenin çıkıntılık yapan tek ferdiyim, yürümek beni sakinleştirir ve gömleklerimi ütülemem. Deneysel kelimesi keyfimi kaçırır, canımı bir şey sıkarsa şehir değiştiririm. Yugoslav mimarisini, Fransız Oulipo oyunlarını, Doğublok bilimkurgusunu ilham verici bulurken; siren sesi, reklam müzikleri, uzlaşmacı insanlar ve kendini fazla önemseme hastalığı beni canımdan bezdirir.

Bir röportajında müziğe 2004’te başladığını söylüyorsun? Nasıl oldu da bu oldu? O yaşta bir çocukken, hangi motivasyon müziğe yönelmeni sağladı?

O zamanlar, yani 14 yaşındayken beni stüdyoya sokan duygu özentilikle merak karışımı bir şeydi. Hatta daha önce cesaret etmeyi de isterdim ama kültürün cahiliydim. Sonra birkaç insanla tanıştım, benden daha donanımlı oldukları aşikar olan. Yardımlarıyla ilk kaydımı aldım, ziyadesiyle gerilla bir stüdyoydu, aslında şimdi dönüp bakınca orası stüdyo bile değildi. Neyse, ortaya çıkan şey sesimdeki ergenliği gizlemek için Silahsız Kuvvet gibi kapkalın bir sesle söylediğim inanılmaz kötü bir şarkıydı. Kendimden galiba çok şey bekliyordum ki bu olay biraz şevkimi kırdı. Uzun süre boyunca kayıtlar alsam da kimseyle paylaşmadım, denemeler yaptım. Zaten o yaşta bir insanın da dünyaya söyleyeceği çok bir şey yok. 2007 – 2008 yıllarında myspace üzerinden kayıtlarımı internette paylaşmaya başladım.

Üniversite dikişi niye tutmadı? Akademide seni rahatsız eden, lüzumsuz dediğin şeyler neler?

Devam zorunluluğu en büyük etmendi galiba. Gitmedikçe gitmemeye devam ettim. Beş sene Eskişehir’de güya üniversite için vakit öldürürken bölümden, bölümü geçtim fakülteden bile hiçbir arkadaşım olmadı. Zaten daha yolun başında büyük bir konsantrasyon ile okul bitirmek maksatlı ayrılmamıştım Samsun’dan. Gidip asayiş berkemal mi diye kontrol etmek istedim ve gördüm ki değilmiş. Bu zamana dek 4 üniversiteye yerleşip hepsinde aynı senaryoyu yaşadım, ama bunun sebebi silah altına alınmaktan kaçınmaktan başka bir şey değildi. Zira tercih listemi görsen hiçbir hedefim olmadığını kolaylıkla anlarsın. Okul meselesi beni lisedeyken bezdirmişti zaten, zaman makinem olsa geçmişe dönüp küçük Burkay’a bırak abi ortaokuldan sonra derdim, sevdiğin işi yap.

Şarkıların için birçok karakter ve kurgu yaratıyorsun. İlhamın kaynağı neresi, kendin mi?

Albümler yayınlamaya başladığım ilk zamanlar ilham kaynağım okuduklarım ve izlediklerim oldu daha çok. Sivil hayatın bir önemi yoktu, iyi bir gözlemci de değildim zaten. Görece karışık gibi görünse de metinler, M4NM’i ilk kurduğumuz zaman yaptığım işlerde başı sonu belli olan bir hikaye ve tek bir karakter olurdu. Bu karakterin başından geçenleri ya da hissettiklerini de az önce söylediğim gibi kendi hayatımdan değil, roman ve filmlerden damıtırdım, araştırma yapardım, dedektifçilik oynardım. Bu gayret, yani kendi yaptığım müziğin içinde başkalarının arkasına saklanma ve tuhaf maskeler takma meselesi A Naşkvit’e kadar sürdü. Belki bunun sebebi yaşadığım hayatın abartılarak paylaşılacak bir yanı olmadığını düşünmemden, belki de şayet fazla dürüst olursam kendimi çıplak hissedeceğim içindi, inan bilemiyorum. Daha sonra bu saplantım kırıldı A naşkvit’i yaparken. Kendimle çok didiştiğim, suni, gerçekten kopup kendimle hesaplaştığım ve bir türlü can sıkıntımın geçmediği, öfke nöbetlerinin artık gündelik rutinlere dönüştüğü bir dönemdi. Belki de tedavi A naşkvit’i yapmamdır diye düşünüp ilk kez salt kendimden bahsettim, nihayet ilhamın kendisi olmayı hak ettiğimi düşündüm.

No Call Recently’deki kurgular mesela?

NCR’deki ilham kaynağı Buck 65’ın ‘Mr. Nobody’ şarkısı aslında. Biz o şarkıdaki karakteri alıp iyice derinleştirdik, ona bir geçmiş ve gelecek verdik. Şüko da nevi şahsına münhasır bir kitap canavarı olduğu için karakterin inşası esnasında bana çok yardımcı oldu. Projenin ruhunu yansıttığını düşündüğümüz bir sürü film ve kitap tavsiye ettik birbirimize.

No Call Recently albümlerine göz atmak için:

https://nocall.bandcamp.com/

Üretim sürecinde özellikle şarkıları yazarken zorluklar yaşıyor musun? Spesifik bir örnek?

Buna iki türlü cevap verebilirim. Teknik ve duygusal zorluklar. Teknik olanlar akışı yakalayamadığım, kalemin bir türlü kıpırdamadığı, kıpırdasa bile ortaya çıkan metnin beni tatmin etmediği, kelimelerin hiçbir manaya gelmediği anlar. RSPC’nin son albümündeki Kılıkbaz’ın 3 Günü şarkısı öyleydi mesela. Defalarca yazdım o şarkıyı altyapının garipliğinden ve aksaklığından dolayı. Duygusal zorluklar ise oradan filizlenmesi için şarkının merkezine koyduğum konunun bana ağır geldiği anlar. Manevi açmazlara girdiğimde bunun üstesinden bir şekilde gelebiliyorum zira bittiğinde bir yükten kurtulmuşsun gibi bir illüzyon yaratıyor. E sanrı da olsa yolun yarısı demek bu. Aklıma ilk Sahtekar(Farazi v Ağaçkakan)’da yaptığımız Peyderpey, Herhangi Kasabanın Herhangi Çocukları ve niyeyse NCR’deki Van Gogh geliyor.

Bir de çöpe atıyorum dediğin işler olmuş Flow Radyo röportajında bahsettiğin. Üstünü kapatıyor musun tamamen onların?

Yok yahu, tam olarak değil. Şarkıdan tamamen vazgeçebiliyorum elbette, ama çöpe attığım şarkının sözlerini tekrar değerlendiriyorum. Fakat tamamını değil, parçalayıp kullanmayı yeğliyorum.

Cut-up dediğin şeye giriyor mu bunlar?

Galiba giriyor. Evvelinde de bu tekniği çok kullanmıştım günlük hayatta karşıma çıkan yazılar üstünde. Prospektüsler, bildiriler, makaleleri kesip biçiyordum. A Naşkvit’te nerdeyse bütün albümü öyle oluşturdum stil olarak. Tek fark bu kez kendi yazdığım şeyleri parçalayıp birleştirdim.

İçine en çok sinen çalışma?

Lirikal açıdan kesinlikle A naşkvit. Sonik dünyada ise Le Cafard. Ama şarkı bazında söylersek; Kara Çatılardan Kente, Fatalerrorist, Kaygı Karnavalı, Etrafındalar, Münkir. Münkir hariç diğer şarkıların 140 BPM olması bunda ne derece rol oynadı bilemiyorum.

2011 de Berbat Bir Yıldı adlı bir şarkın var. Berbatın senin için ölçütü nedir? Başka hangi yıllar berbat? Neden öyle?

2013 ve 2016’da bu şarkıyı seriye dönüştürüp devamını yapmayı istedim aslında. Onlar da kendi alanlarında en berbat senelerdendi sahiden. Fakat fırsat olmadı bir türlü, belki ileride. Berbatın ölçütü sorulur mu Türkiye’de yaşayan birine hiç? Berbatı soluyoruz, berbatı yiyoruz, berbatı içiyoruz, berbatı izliyor, dinliyor ve artık ona gülüyoruz bile.

M4NM 2009’da kurulmasına rağmen ilk konseri 2012’de gerçekleşiyor. Aradaki bu zamanda yakıcı bir performans yapma isteği size uğradı mı? Böyle bir istek var mıydı? Varsa nasıl bastırdınız?

Konser yapmayı istiyorduk, ama ekipmanımız yoktu. Bastırmak zorunda kalmamıza gerek kalmadı yani onu bizim yerimize ekonomik durumumuz halletti. Niyeyse inatla klasik dj-mc ikilisi şeklinde sahne yapmak istemiyorduk. Sonra yanılmıyorsam Replikas’ın Dadaruhi Tributealbümüne davet edildiğimiz zamanlardı, yavaş yavaş ilk ekipmanlarımızı almaya başlamıştık. Şüko (I.mpty) SP303, modelini hatırlamıyorum ama Electribe’in bir sequencer’ini, Mustafa (Armonycoma or slt) SP202 ve Electribe ES1 çözmüştü. Bende hala para yoktu.

21 Kasım 2017’deki Flow Radyo röportajında bölünmekten bahsettin, farklı personalara sahip olduğundan. No Call Recently, roadside.picnic(RSPC) gibi farklı farklı projelerden. Bu bölünmeyi neye bağlıyorsun? Bu bir sığamamak mı? Taşma mı?

Sığamamak değil, bu direkt kelimenin kendi anlamıyla bölünme. Ben insanlarla iletişime geçtiğimde nerdeyse birebir aynı olaylara bile birbirinden çok ayrıksı reaksiyonlar verdiğimi fark ettim. Buna mod da diyebilirsin, ruh hali de. Evvelinde böyle bir farkın ayrımına varamamıştım. Sonra saçma da olsa bir bağlantı kurdum bu hallerle Saligia arasında, yani yedi büyük günah. Birbiriyle hiç tanışmayan aynı bedende insanlar gibiler. Kendini eşeledikçe ortaya çıkardıkların muhakkak seninle alakalı bir iz, bir öz taşıyor. Sen de gayri ihtiyari bu izi takip ediyorsun, paranoyakça gelebilir ama baktığın yerlerde aramaya başlıyorsun. Ben şu an doğru mu yapıyorum, yoksa yanlış mı acaba sorusunu kendime o kadar çok sordum ki bu bende birden çok doğru ve yanlış oluşturdu. Ben de elimden geldiğince parçalara ayrılarak devam edeceğim bu bölünmeye, çünkü görmem lazım nereye gideceğini.

29.06.2018/ Zorlu PSM

Yıllar içinde performansının geliştiğine şahidiz. Bu süreçte kilometre taşların var mı? Neler bunlar?

İlki 2009’da Cenk(Cxngxvxr), Mustafa ve Şükrü ile tanışmamdır. Zira onlarla tanışmasam ve M4NM’i hiç kurmasak büyük ihtimal müzikle bu kadar ciddi şekilde uğraşmıyor olurdum. Çocuklar benimle kontak kurduğunda ben myspace sayfamı deaktif hale getirmiş, yaptığım her şeyi de kaldırmıştım. Bok gibi bir yalnızlığın içindeydim, üretemiyordum ve bırakmaya karar vermiştim. Sonrası malum işte on yıl geçti nerdeyse. İkincisi NCR albümleri. Şükrü hip hop’la uzaktan yakından alakası olmayan altyapılar yapıyordu, ufkumu açmama yardımcı oldu sağ olsun. Her şeyin planlandığı bir projeden bahsediyoruz ve benim gibi bir adam da yer alıyor içinde uygulayabildiği tek plan, planlarını ertelemek olan. Sonuncuya da RSPC ve Mustafa ile çalışmaya başlamam diyebilirim. Zaten iki grubun da birbirinden hem sound hem de lirikal açıdan ne kadar farklı olduğu aşikar. RSPC’de her şeyi değiştiren artık müziği sahneye taşımaya başlamamızdı galiba. Bir de M4NM’in görünürlüğünü arttıran işimiz oydu. O zamana dek, yani biz Rigor Mortis’i yapana dek, gerçekten Türkiye’de bir avuç insanın bildiği bir ekiptik.

Bir yerden sonra sahnede söylenecek şekilde düşünerek şarkı yaptığın oldu mu? Mesela No Call serisi sahne için daha zor ama şimdilerde üretirken sahneyi düşünerek hareket ettiğin oluyor mu?

No Call serisini yaptığımız sırada canlı performans meselesine uzak olduğumuzu biliyordum, o yüzden çok üzerine düşmedim. Fakat ilk sahne deneyimimden sonra, hacım böyle yazılmaz dedim kendime, bende öyle bir ciğer yok. Günde iki paket sigara içiyorum ve bu alışkanlığımdan da bir süre daha vazgeçmek istemiyorum. Ama tecrübe kazandıkça ve bir şarkıyı tekrar tekrar söyledikçe anlamaya başladım. Birkaç arkadaşımdan da idareli nefes kullanmak üzerine birkaç trick öğrendim. Bu inat sahnede bana eşlik eden ya da söylediğim şarkının üstünde bıraktığım back vokaller olsun istemediğim içindi. Şimdilerde sahnede nasıl olacağını elbette düşünüyorum, ama çok da kurcalamıyorum. Eylül ayında yeni albüme başlıyoruz Golem (Kaan Akay) ve Emiladil ile beraber yapacağız her şeyi. Bu kez sanırım tamamen sahneyi düşünerek yapacağız albümü.

Eski şarkıları da Spotify’a yüklemeyi düşünüyor musunuz?

Düşünmüyoruz. Bazılarını düşünüyoruz, bazılarını aklımızın ucundan bile geçiremiyoruz aslında. Önceden bandcamp, soundcloud gibi mecralardan bedava yayın yapıyorduk. Dolayısıyla buradan maddi bir gelirimiz olmadığı için kafamıza göre sample alıyorduk. Ama şu an bu şarkıları bahsettiğin mecraya yüklemek başımıza çorap örebilir.

Spotify’da bulunamayacak birkaç Ağaçkakan şarkısı için:

 Geçtiğimiz senelerde bahsettiğin o tembelliği aşmış görünüyorsun. Bunu neye bağlıyorsun? Ne söyleyebilirsin?

Hala tembelliği aşabildiğimi düşünmüyorum. Eskisinden daha iyi görünüyor durum ama bana kalsa senede üç tane proje yapabilmeliyim, galiba erken öleceğim ondan mı korkuyorum bilmiyorum…(gülüşmeler) Seninle Taksim’de karşılaştığımızda ben İstanbul’a daha çok yeni gelmiştim. Henüz bir düzen oturtamamıştım ve yaklaşık yedi sekiz ay daha oturtamayacaktım. Haliyle bir şey yapma fırsatım yoktu. Mustafa Tuzla’ya, Şüko Samatya’ya, ben de Kadıköy’e yerleşince aynı evde yaşayıp müzik yapan insanlar artık İstanbul içinde haftada bir görüşebilir hale gelmiştik. Herkes kendi hayatıyla meşgul olmaya başladı o sıralarda, benim de en nefret ettiğim şeylerdendir böyle zamazingolarla uğraşmak; ev tut, elektrik açtır, dünyanın en manasız işini yapan emlakçılarla muhatap ol. O zamanlar tembellik diye adlandırdığım aslında zamansızlıkmış, bunu şimdi anlıyorum. Ama o zamanlar bir şey yapamadığımız için içim için için sıkılıyordu.

Ankara/ 2018

En iyi konserin, konser anın hangisi? Seyirciyle iletişime geçiyorsun konserlerde, çok kez şahit oldum buna…

Sahneler bir ile bir buçuk saat arası sürmesine rağmen ben nasıl bittiğini anlayamıyorum bile. Önceden daha fazla kontak kurardım seyirciyle, ufak tefek konuşmalar yapardım, şimdi bıraktım onu. Sadece eğer şarkı aralarında çok konuşuyorlarsa sessiz olmalarını rica ediyorum ya da Golem ve Emil’e üçümüzün anlayacağı şakalar yapıyorum. Bu sene yaptığımız en iyi iki konser Babylon ve Haymatlos’tu nezdimde. Babylon çünkü mayısta bitmiş albümün temmuzda provalarını yapmaya başladık ve ilk konseri kasım ayında verdik, sabırsızlanıyorduk artık. Ankara’da verdiğimiz ilk konser için Haymatlos’a gitmiştik, teknik olarak istediğimizi alamamış olsak bile o kadar keyifli bir konserdi ki, bayağı evimde gibi hissetmiştim. Ankara seyircisi gerçekten konserin hakkını sonuna kadar veriyor, cehennemvari bir sıcak vardı içeride ona rağmen sigara içmek için bile dışarı çıkmamışlardı. Seyirciyle kontak kurmak değil de tam olarak geçtiğimiz Karga konserinde son şarkıda seyircilerin arasına girmiştim, sen de geldin daha önce insanlar zıvanadan çıkabiliyor bazen öyle durumlarda. Herkesin birbirini itip kaktığı bir anda ani bir hareketimle bir arkadaşımın kız arkadaşının suratına sağlam bir dirsek yapıştırmıştım, ona hem çok üzülüyorum hem de çok gülüyorum hatırladıkça.

Eski konserlerde yalnızca beatmaker’la sahnede olurken artık bir bas gitarist ve baterist ile sahneye çıkıyorsun. Bu değişim nasıl gerçekleşti? Nasıl buluyorsun?

Dediğim gibi az önce, albümü bitirdikten sonra yayınlanacağı zamana kadar önümde 4 aydan hallice bir vakit vardı. Konserde nasıl çalınır acaba bu diye düşünmeye başladım. Bir sene önceki RSPC konserlerinde Oğuzhan Gedikbize katılmıştı, yine bas gitarda. O zamandan ısınmıştım aslında enstrümanla çalma fikrine, sadece şarkıların normal formlarını bozup, akustik garabetlere dönüştürme korkum vardı, endüstriyel tını üzerinde kalsın istiyordum bir şekilde. Davul ve bas bunun için en doğru seçenek gibi geldi bana, zira her şarkıda kesin olan iki element onlardı. O bir buçuk saatlik sinerjiyi sahnede başka arkadaşlarınla paylaşmak kendini rahat hissettiriyor hem. Tek olsam hatalarıma öfkelenirim kesin, ama suç ortakları da olunca sahnede siktir edebiliyorsun o detayları. Hali hazırda çok yakın ahbabım olan ve müzik zevkini ilham verici bulduğum Kaan’a teklifi götürdüm ilk. O kayıtsız şartsız kabul etti, zaten bir iki kere prova yapmışlığımız da, ilerde beraber sahne yapalım lakırdılarının da çok dönmüşlüğü  vardı aramızda. Hatta şöyle saçma bir detay var. Birkaç ay önce albüm bittikten sonra kullandığım bir defter buldum. Oraya davul için Kaan’ı, bas için de Tuğrul Gültepe’yi yazmışım, tabii bundan Tuğrul’un haberi bile yok, ilk önce Emil’i değil onu düşünmüşüm yani.  Fotoğrafını attım sonra Emil’e, bak ilk başta sen umrumda bile değilmişsin diye..(gülüşmeler)

Emiladil, Ağaçkakan ve Golem / 22.11.2017/ Babylon

Hip hop camiasından olmayan müzisyenlerle de çalıştın. Şüphesiz farklı jargonlar, janrlar ile hemhal oldun. Bu karşılaşmanın seni zorlayan yanları oldu mu?

Aslında hiç olmadı. Albümdeki ortaklıkların çoğunda arkadaşlarım bana enstrümanlarıyla katıldı. Kutay Soyocak dışında vokal desteği yok hiç. Herhangi bir altyapıyı yaparken tıkandığım anlarda arkadaşlarıma gönderip bunun üzerine bir şeyler ekleyebiliyor musun bak dedim sadece. Bazıları oldu, bazılarından vazgeçtik. Ben aceleci biri olmasam daha çok insan dahil olurdu albüme kesin.

Molotoflu Vodvil’i kısa sürede nasıl yaptınız? Bir yandan sokaktaydın Gezi Parkı zamanında, nasıl bu süreçte bu kadar hızlı ve güzel bir şarkı çıktı?

Tektosag tayfasının öncüsü olduğu Diren Müzik isminde bir albüm yapılacağını söyledi bize Koray (Grup Ses). Biz de çeteyle paylaştık bu haberi, projeye katılmak isteyenlerden şarkı istedik. O dönem yalnızca sokakta vakit geçirdiğimiz için bir kısmımız vakit yaratamadı bunun için ama Kadir (Grej) çok kısa sürede altyapıyı yaptı, biz de sözleri yazdık, kayıt kısmına geldi sıra. Ama daha İstanbul’a taşınalı bir haftadan az olduğu için kayıt ortamımız yoktu. Sağdan soldan ekipman toparlayıp Şüko’nun Acıbadem’deki evine gittik, evdeki topraklama probleminden ötürü yapamadık, her şeyi sırtlayıp Üsküdar’a Kadir’in evine geçtik. Kayıt esnasında eve insanlar geldi, bir sürü aksaklık oldu o hengamede. Normal şartlar altında bu kadar aksilik olduğunda ben vazgeçerim o şeyi yapmaktan. Ama anormal zamanlardan geçiyorduk, şarkıyı bitirdik ve ortaya bayağı öfkeli ve cüretkar bir şarkı çıktı. Sanırım zamanın ruhuyla alakalı bir daha hiç o kadar sinirlenmedim ben.

Nazdrave x Rap projesini anlatır mısın? Tekliften icraya ve sonrasındaki tepkilere kadar.

Beni Ozan (Da Poet) aradı bir gün. Fatih’le İstiklal’de aylak aylak yürüyüp akşamı etmeye çalışıyorduk, gündüz birasından uzak durmak için meşguliyet yaratıyorduk işte haybeden. Aradı Ozan, Ediz Hafızoğlu’nun kafasında böyle bir proje olduğunu ve Nazdrave ekibiyle rapçileri bir araya getirmek istediğini söyledi. Daha cümlesini bitirmeden ‘tamam olur, ben yaparım, nasıl çalışacağız’ dedim. Anlaşılan bana fazla iş düşmeyecekti zaten, hali hazırda yaptığım şarkılara tekrardan beste yapılacaktı, biz de çıkıp okuyacaktık sadece. 90 BPM’in stüdyosuna yakın bir barda buluştuk Fırat (Kamufle) ve Ozan ile beraber. Hem hangi şarkılar olacağına karar verdik, hem de tanışmış olduk. Ediz’i ilk görüşte inanılmaz sevdim. Hayatımda bir insana bu kadar hızlı kanımın ısındığı hiç olmamıştı. Sonra bu projeden uzun süre hiç bahsedilmedi, kimse birbiriyle kontak kurmadı. Ben galiba iptal oldu diye düşünürken XJAZZ Festivali’nin açıklanmasına az bir süre kala tekrar iletişime geçildi ve besteler gelmeye başladı. Zaten yapılıyormuş da benim haberim yokmuş sadece. Sadece bir konser projesi olarak başladı ama yakında şarkılar tekrar kayıtlanıp albüm olarak yayınlanacak bir aksilik olmazsa.

Mainstream hip hop ile ne kadar alakadarsın, beğeniyor musun? 

Çok alakalı ve bilgili olduğumu söylersem yalan olur. Büyük ihtimalle 17-18 yaşında bir hip hop dinleyicisi benden daha hakimdir o piyasaya. Arada arkadaşlarımın dinlettiği benim de beğendiğim işler muhakkak çıkıyor. Ama kendi başıma kaldığımda aklıma hiç onları dinlemek gelmiyor.

Bir beğeni sunmadın ama?

Tyler, The Creator’ın son albümü bayağı iyi bence. Her ne kadar DAMN.’i çok sevmesem de kesinlikle Kendrick Lamar, J. Cole, Schoolboy Q, Vince Staples, Kanye West asabımı bozsa da prodüktörlüğünü yaptığı Pusha T albümü de kıyak.

Mainstream hip hop lirikal ve endüstriyel garabet mi? 90’ların veya 2000’lerin başlarındaki hip hop’a kıyasla politik ve sosyal misyon olarak, liriklerden, temalardan anladığımız kadarıyla bir gerileme olduğunu söyleyebilir miyiz?

Böyle gaddar bir genelleme haksızlık olur. Her dönemde madalyonun iki yüzüne dair de üretimler oldu. Şarkılarında sosyopolitik içeriğe nadir rastladığın Snoop Dog bile Trump’un içinden geçti BBNG ile yaptığı şarkıda hatırlarsan. Lamar’ın Alright şarkısı adeta bütün siyah hareketinin marşı oldu. Ondan sebep bunun sebebi sadece icracılar olamaz, tüketici alışkanlıklarını yönlendirebilecek mekanizma ve enstrümanlara çöreklenenler sanki bunun müsebbibi. Sadece vitrinde gördüklerine bakıp, artık oyunun kuralı bu ve buna dönüştü demek yanlış. Spotify’ı açtığında zorla Drake dinlettiriliyor sana ya da nerdeyse lirik bile yazmayıp kelime tekrarlarıyla bla bla yapanları, mırıldananları görüyorsun. Bunlar müziğin fast-food formları, şu anki dönemde hızlıca tüketilip yenisini isteyeceğin müzikler istemen isteniyor, sen de bu tufaya düşüyorsun veya düşmüyorsun.

Bu yüzden haftalık keşif’e hiç bakmıyorum, hatta uzun süre radyo dinledim Spotify kullanmamak için…

Ben de müzik dinleme, araştırma konusunda bayağı tembelleştim. Bazen bu öyle bir hal alıyor ki, Kaan’a yazıyorum bana albüm söyle dinleyeyim diye. Geçen gün 90’lardan birkaç albümden bahsetti hatta, hiçbirini bulamadım dijital platformlarda. O yüzden, müzik dinlemek için Spotify’ı yalnızca güncel albümlerde kullanıyorum. Fakat her ne kadar müzisyene pastadan küçücük bir pay düşse bile bu durumun geriye döneceğini, tekrar plak/kaset dönemine doğru bir zaman yolculuğu yapacağımızı hiç sanmıyorum. Elbette plak da, kaset de koleksiyonerler ve meraklıları için daima hayatta kalacaktır, ama bunlar dinleyici kitlesinin az bir kesimine hitap ediyor. Maalesef o eşiği geçtik, artık dijital çağdayız.

Bu senin çok işine yarayan bir şey, plak olsa hiçbir şey yapamayabilirdin.

Galiba öyle, Unkapanı bizi sevmeyebilirdi. Şanslıydık ki;  myspace, soundcloud, bandcamp, hatta bunlardan da önce rapidshare falan bizim dinleyiciye ulaşmamızı kolaylaştırdı. Herhangi bir plak şirketine, dağıtımcıya ihtiyaç duymadan kısıtlı da olsa bir kitleye sunabildik her şeyi. Fakat itiraf etmem gerekirse başlangıcından bitişine kadar üretime dair bütün işlemleri kendim yapmaktan bunalıyorum ben.

Müzik bu verileni alma meselesinde kötü. Sinemada sanki seçme şansın oluyor gibi ama sanki müzikte böyle bir seçme şansın olmuyor.

Yok kuzen sinemada da durum kötü. Vizyona giren filmleri görüyorsundur. Hangi filmin kaç salonda gösterileceğini belirleyen mafyatik bir köşe tutma durumu orada da mevcut. Tolga Karaçelik, Kelebekler’i resmen sosyal medya üzerinden örgütleyerek bazı kentlere götürdü. Sanatın her alanında var olmak için yaptığın üretimler yetmiyor artık, cemiyetlerle, ahbaplık ilişkileriyle de mücadele etmen gerekiyor.

22.11.2017/ Babylon

Müzikal ve/veya lirikal olarak bir iddia taşımalı mı rap müzik?

Lirikal olarak taşımalı, mesaj kaygısı değil kastım, ama sırtını yasladığı bir fikri beraberinde taşımak durumunda olan tek müzik türü hatta şu anda. Hitap ettiği çoğunluğu ve bu kalabalığın gençlerden oluştuğunu düşünürsek ne kadar kuvvetli olduğunu anlayabiliriz. Diğer popüler müzik janrlarında durum zaten içler acısı.

Evet, aklıma da seni çürütecek bir örnek gelmiyor şu anda.

Düşünürsek kesin buluruz ama vakit kaybı.

Yine ara sıra protest albümler çıkıyor, ne bileyim 2003 Irak Savaşı’ndan sonra Radiohead mesela, ara sıra oluyor bunlar.

İyi ki oluyor, daha tam anlamıyla rigor mortis evresine geçmedik zaten gebermemizde.

M4NM’in uzun süredir dinleyicisiyiz. Eskiden size karşı bir elitizm suçlaması vardı atıyorum roadside.picnic’teki Lagras‘ın konu itibariyle İspanyol İç Savaşı temasına sahip olması gibi. İçeriğin; lirikal olarak da çok sofistike, referanslarla dolu ve eklektik bir dille yazılmış, anlaşılmaz görülmesi bir beğeni konusuydu ama aynı zamanda ciddi bir eleştiri noktasıydı. Bu tip eleştiriler devam ediyor mu?

Muhakkak devam ediyor, önceden bu tip eleştiriler üzüyordu beni, kafama taktığım oluyordu ama sonra umursamayı 21-22 yaş civarında bıraktım. Ben ne yapmak istediğimden emin olduktan sonra boş vermesi müthiş kolay oluyor. Lagras’ı yapma nedenim siyasi görüşümün pratiğe döküldüğü tarih sayfalarındaki yegane dönem olmasıydı, eh açıp İspanya İç Savaşı’nda taraflar kimmiş, nasıl bir ideal varmış arkasında bilmeden, yahu bu adam da entel demek daha kolay. Türkiye’de yaşıyoruz kuzen, cehalet bizde övünç kaynağı. Metinlerin çok kapalı ya da karışık olması konusuna gelirsek, benim zaten amaçladığım şey tek bir anlamı olmayan cümleler kurmak, dinleyicinin bambaşka manalar çıkarmasını sağlamak. Nihai amacım buyken nerede ne kast ettiğimi söylemek, o labirentten dinleyiciyi çıkarmak için yol göstermek çelişkili olurdu.

Yakın tarihlerde Ezhel ve Khontkar’ın içeri alınması ve akabinde gösterilen tepkiler için ne düşünüyorsun?

Bariz şekilde muktedirlerin standart gözdağı yöntemi. Ben daha kötüsünden korkuyordum açıkçası, yargılama hakkını elinde bulunduran kurumlar artık kapalı gişe vodvillere ev sahipliği yapıyor. Hakkını savunabileceğin mecralar birer ilüzyon olarak varlar sadece. Neyse ki, benim kötümserliğim bu kez ıskaladı. Korkutucu olan kısmı sanırım bunun aslında herkesin başına gelebileceğini bize bir kez daha anımsatmasıydı. Bu durumun Ezhel ve Khontkar’a patlaması iki sebepten olabilir. İlki zaten aşikar olan çok insana hitap etme ve göz önünde olma hali. Diğeri ise artık ülkenin her yerine sinmiş onursuzluğunu anonimlikten alan muhbir kültürü. Güç sahipleri senin yerine cezayı veriyor ve şikayetçi olan artık her kimse bunun vicdani sorumluluğundan kurtulmuş oluyor. Ne güzel İstanbul ya. Bence meseleyi biraz buradan okumalıyız. Yoksa nasıl müzik yaptıkları, yaptıkları müziğin falan filan olması, yok efendim buranın Türkiye olması hareketlerine dikkat etmen gerekmesi vesaire, bunlar çok tehlikeli söylemler. Bu otosansür başlarsa biteceği yer neresi olabilir ki? Bunun bir hududu olacağını mı sanıyor insanlar, umarım sanmıyorlardır.

Seni ümitvar etti mi bu kadar tepki verilmesi? Çünkü hani kaç kişi dinliyor ki’den bir baktık epey sahip çıktı insanlar.

Aslında bu denli tepki verilebiliyor olmasını görmek beni biraz üzdü. Bu reaksiyonu bugüne kadar dünyalarca şey için gösterebilirdik. Bariz ihmaller yüzünden cinayete kurban giden işçiler, devlet dersinde öldürülen çocuklar, transfobik katliamlar, organize çocuk taciz ve tecavüzleri, haksız yere işinden olan emekçiler, manasızca hapse atılan gazeteci ve öğrenciler için de gösterebilirdik, fakat göstermedik. Bu denli kitlesel bir haykırışı keşke sadece ucu bize dokunduğu için yapmasaydık. Bu konuda ikiyüzlüyüz galiba, kazanacağımızı düşündüğümüz kavgaya palas pandıras daldık. Bu dışarıda oldukları için mutlu değilim anlamına gelmiyor, sadece yanar dönerliğimize üzülüyorum.

Geleceğe dair ne gibi planların var? Müzikle hayatta kalabileceğine inanıyor musun? Sadece müzik yaparak tatmin olabilecek misin?

İnanmıyorum ama umuyorum. Sanırım bundan üç dört sene kadar önce sadece müzikle uğraşıp başka bir işi umursamamak üzerine bir karar aldım. Ne olacaksa olsun diye, oluyor da zaten. Geleceğe dair müzik ekseni dışında bir planım yok. Eylül ayında hem yeni Ağaçkakan albümüne başlıyoruz, hem  Nazdrave X Rap’i kayıtlayacağız, hem de yeni bir şarkı yayınlayacağım.
Tatmin konusu?

Belli bir raddeden sonra heykel yapmak istiyorum.

29.06.2018/ Zorlu PSM

Bitirirken…

Kendrick Lamar mı Childish Gambino mu?

-Kendrick.

Kool G Rap mi KRS-One mı?

Kool G.

Slug mı Evidence mı?

-Slug ya, bayağı açık ara.

Nas mı Big Pun mı?

-Big Pun sanırım.

Saian mı Karaçalı mı?

-Saian.

*Soruların hazırlanma aşamasında emeği geçen ve röportaj esnasında yanımızda bulunan banliyö. fanzin ekibinden Burak Serin, Dilge Karakaş ve Naci Mert’e ayrıca teşekkürler.

Cartel’e kadarki süreçte Almanya’da büyümek nasıldı? Hip hop kültürünün bu sürece dahil olması nasıl gerçekleşti?

Ben 1973’te doğdum. 1969’da birçok insan gibi annem ve babam da Türkiye’den buraya geldiler ve yerleştiler. O zaman hayat bugünkü gibi değildi. Çünkü ülkede bu sayıda Türk ya da yabancı insan olması çok da konu değildi. Amaç hedefli bir yaşamdı onlarınki. Birkaç yıl kalıp, para biriktirip geri dönme planlarıyla gelince tabii ki ona göre de bir yaşam şekli oluşuyor. Sonuçta biz burda doğduk, okullara başladık, normal hayata daha çok dahil olduk. 20 sene sonrasında 90’lı yılların başında ırkçı saldırılar çoğalmaya başladı. Tatsızlaşmaya başladı durum. Misafir işçi durumu, gelenler kalmaya başlayınca ırkçılıkla karşılaştı. 1993 yılında ilk kez Türklerin evleri kundaklandı, ateşe verildi, ölenler oldu. Bu, buradaki yaşama ilk büyük darbe gibiydi. Cartel 1994’te biraraya geldi ama bunlar yaşandığı için değil, tamamen sanatsal açıdan bir araya gelindi. O zaman 16-20 yaşlarındaydık, hip hop buraya ilk dalgayla gelince çok benimsedik. Bir yandan burada kabul edilmemişler gibi yaşamamızdan dolayı bizi çekti, bir yandan da müziğin tarzı, ritim, bas ağırlıklı, mesajlı olması bizi ve yasam seklimizi çok iyi yansıtıyordu. Hip hop’un yayılımına bakıldığı zaman Almanya’da hep yabancı kökenli insanları ağırlıklı görürüz. Yabancı insanlar hemen buna sahip cikip kendi müziği gibi ele alabildi. Cartel’de o dönem yaşananların ırkçılığa tepki ve öfkesi de var. Ama onlar yaşanmamış olsa Cartel’i yine ortaya çıkaracaktık. O dönem belli oldu ki bizim burdaki insanlarımız hip hop, rap, r&b, soul, funk gibi siyahi kökten gelen müziklere kendini daha yakın hissediyor, o müzikleri daha iyi anlıyor.Public Enemy, N.W.A, LL Cool J, EPMD dinlerdik. İkinci adım olarak “Bu niye Türkçe sözlü olmasın?” fikri oluştu ama beraber değil. Ben Berlin’de yalnızdım. Nürnberg’de meğer Karakan grubu bu işi bir süredir yapıyormuş. Sahnelere çıkıyormuş. Kiel şehrinden DCP, breakdance grubu olarak zurnalı müzikler üzerinde dans ediyormuş. Bu iki taraflı, hibrid, kültür sentezi yeni bir şey olarak ortaya çıktı. Zamanlama olarak aynı zamanda yapmışız bunu, birbirimizden habersiz olarak. Tesadüfe inanmıyorum ama tesadüf gibi de oldu.

O zaman kayıtlarımı gerçekleştirmek istediğim stüdyoda “Karakan diye bir grup var.” dediler, Demo kasetleri vardı o zaman, “Bu arkadaşlar da senin yapmak istediklerini yapıyorlar.” dediler. Karakan’la tanışınca, onlar da  televizyonda breakdance grubunu görmüş, tanımıyorlarmış ama bulduk onları DCP, sonra biraraya geldik. Ortak fikir var, aynı zamanda benzer işler yapmak istiyoruz, o zaman bir compilation olsun, dedik. Çünkü Türkçe sözlü rap diye bir şey de yok. Ama burada birkaç genç bu fikrin peşinde. Compilation olsun dedik, o yüzden Cartel, “cartelleşme”, birleşme anlamında. Eknomide de kullanılan bir deyim bu. Süreç böyle başladı yani.

Müziğe başladığınız zamanlara dönelim. Çevrenizin tepkisi nasıldı?

13-14 yaşlarında fazlasıyla merak saldım müziğe. Ufak bir keyboard almak istedim ama çok büyük bir şeydi benim için. Aslında tipik bir müziğe heves gibi başlıyor hikaye ama farklı yol olarak 3 ay sonra heves geçince bir kenara atılmadı. Daha iyi keyboard alma peşine düştüm mesela sonra. Sonra mikser lazım, şu lazım, bu lazım, onları nasıl alabilirim… Evden çalışıyordum bir de o zamanlar. Böyle ritim ve müzik hevesi hep vardı ve bir noktada ‘ben de yapabilirim’ yaşıma gelmiş oldum. Sonuçta 17-18 yaşında, İngilizce rapli, 4 şarkılı ilk demomu yapmıştım. Hala da duruyor. O kadar da değişmemiş. Demek içinde bir konsept varsa nasıl bir şey yapmak istediğini biliyorsa yolunu buluyor insan. Bir hobi, heves gibi görünen bir şey gittikçe büyüdü. Üniversitede siyaset okumaya başlamıştım, aynı zamanda Kiss FMradyosunda ilk sunuculuk, DJ’lik denemeleri sürüyordu. 18-21 yaş arası, yaptığım müzik ve tarzla ilk defa dışarıdaki dünyayla buluşma dönemi gibiydi. Kiss FM’e gidip gelmemle, DJ’liği daha iyi tanımamla, müzik, prodüksiyon, sunuculuk, mikrofon bunların hepsine daha yakın olmuş oldum. Ondan sonra “Türkçe sözlü rap olsa acayip olur.” fikriyle ilk şarkılarımı yazmaya başladım. 92’de Kiss FM’e başladım, 1994’te Cartel görüşmesi, Cartel başlangıcı oldu. İlk defa evimin dışında başka stüdyoda yaptığım kayıtlar Cartel kayıtları oldu. Çok amatör, çok genç… Böyle oldu, Cartel’e kadar giden bir yolun baslangıcı.

En büyük zorluklar nelerdi? Cartel Türkiye’de bilinmeye başladığında bu zorluklar ne derece değişti? &Türkiye müzik tarihinde önemli bir kapı Cartel. O zaman Türkiye’de bu işin ilerleyebileceğini tahmin ediyor muydunuz?

Çok normal dışı zorluklar yoktu. Farklı olmak, Almanya’da yaşayan Türk insanı olup iki kültürle büyümek gibi yaygın şeyler vardı hayatımızda. Müzik yapmak açısından o zaman her şey daha zordu, teknik olarak stüdyoya ihtiyacın vardı. Şimdi tek bilgisayarla bile çok iyi müzikler yapılıyor. O zaman öyle değildi tabii ama herkes için geçerli zorluklar bunlar. Bizde çok da zorluk yoktu çünkü yaptığımız müzik, olmayan bir müzikti. Türkçe sözlü, konuşulan, vokalli, daha önce duyulmamış bir müzik ve sunum tarzı… Bunların hepsi o kadar yeniydi ki ve tabii Türkçe olması da değişikti. Türkiye’de tanınmıyordu o yıllarda rap. Öyle bir şey yoktu, hele Türkçesi hiç yoktu. Yeni bir şey yapan, yeni bir kapı açan kişi, ya çok kötü batabilir bununla ya da çok yükselebilir. Ama bizim amacımız ne paraydı ne star olmak. Biz buradaki ulaştığımız kültürle, özdeki kültürün yeni bir insan tarzı, düşünce şekli, yeni özgürlükçü bakış açısı yaratmasıyla müzik hevesi içindeydik. Sevdiğimiz müziği yaptık aslında sadece. Bir plan ya da bu böyle olunca tutacak falan gibi bir şey hiç yoktu. Ben hep derim, Cartel albümü 5000 tane satsaydı biz mutlu olacaktık, belki ikinciyi yapalım diyecektik, belki 7000 satacaktık. Gözümüz hiçbir yerde değildi, belki de bu doğallık var projenin içinde. Tanınmaya başlamamız da bir günden öbür güne oldu zaten. Bilmediğimiz bir ülkede bir de… O yıllar Türkye’ye yaz tatiline, aile ziyaretine gidiyorduk. Birden müzikten dolayı bambaşka açıdan gördük öz ülkemizi. Bunlar tabii kazanç bizim için. Bir şey tuttuğu zaman, çok insan tanıdığı zaman otomatik olarak değişik bir hal alıyor. Ama zorluk var ya da yok gibi bir konu değildi bu. Birçok insandan çok önce gidilmemiş yola adım atmıştık o zaman bunu fark etmeden. Şimdilerde mesela bir reklam ajansı şefi “Siz hiç farkında değilsiniz, farkında olmadığınızın da farkındayız.” dedi. Cartel, Türkiye’de sadece bir müzik değil, bir sosyolojik değişim, yeni bakış açısı, özgüven. Bağırıp çağırıp o şekilde ortaya çıkmak falan da Türkiye’de yoktu. Aynı giyinmişiz hepimiz, üniforma gibi, bizim için normaldi, hip hop’u öyle tanıdık, hip hop öyleydi. Kültürlerin birleşimi doğru bir şekilde bağlandığı zaman yeni kapılar yeni düşünce şekilleri açabiliyor, hiçbir tarafa saygısız olmadan. Bence Türkçe lisan olarak da rap’e çok uygun. O yüzden sanatsal bir kapı açıldı ve bugüne kadar devam ediyor. Zor yılları oldu, değişen zamanları oldu. Ama Hip Hop / Rap hala var ve birçok insan bununla zamanını geçirmeye çalışıyor ve bu güzel bir şey. Saçma sapan bir şey de yapılabilir, burada sanat yapılmaya çalışılıyor. Bir şey yazılmaya çalışılıyor, düşünmeye çalışılıyor, kafiye aranıyor. Bunlar kötü şeyler değil. Biz bunların hiçbirini planlı yapmadık, hiç hesapta yoktu. Hatta Cartel albümü bittiği an Türkiye’ye gelip ne bileyim Unkapanı’na gidip “Böyle bir albüm var, tutar mı?” deseydik kimse tutar demezdi. Çünkü “Bu ne ya bağrıp çağıran bir sürü genç insan.” gibi bakılırdı. O yüzden ne biz bilebilirdik ne başkası. Burada insandan insana olması gereken bir şey oldu, bizden de büyük oldu… Biz de daha sonrasında birkaç seneyi ne yaşadığımızı anlamakla geçirdik. Yani ne oldu, neden oldu, bu ne demek, sorumluluğu nerede gibi düsünceler, anlamamız sürdü.

İnönü Stadyumu’nda konser veren sayılı gruplardan birisi Cartel. Cartel kurulduğunda da “bir numara”ydı, hala bir numara. Bu sizce nasıl oldu?

Stadyum konseri Türkiye’deki tanınmışlığın ve başarının zirvesindeyken gerçekleşen ve bizi de çok aşan bir şey. Bu müziği bu insanlar kabul etmez derken konser vermek ve yağmurlu bir günde oraya 40.000 kişi gelmesi tabii büyük bir olay ve büyüklüğünü çok yıllar sonrasında anlayabildiğimiz bir olay. O zaman tabii her şeyin güzel gitmesi, güzel olması için koşturuluyordu, meşguldük. Ama inanılmaz bir şeydi, inanılmaz bir anı. Bu müzik tarzını Türkiye’de var eden büyük bir adım. Ben bir hediye gibi görüyorum onu. Orada hiçbirimiz star olmak için bulunmuyordu. Çok gençtik ve öncesinde bir pop kariyerimiz olmadı ki bu tutmadı bunu yapalım diyelim. Sadece olduğu gibi, gençlerden gelen, Almanya’dan bir enerji gibi düşünmek lazım, kılıfı da hip hop. Bu işin bugüne kadar, 25 sene sonrasına kadar bilinip, sayılıp, unutulmaması mucize tabii, bunu hiç böyle düşünmedik. İstersen Amerika’da Beyonce’yle şarkı yap, tutmayabilir. En güzel stüdyoda yap, yine tutmayabilir. Çünkü olay o değil. Olay doğallık, gerçekçilik, samimiyet, tutku, sevgi, müzik… Bunlar olunca oluyor. Planlı bir şekilde, en iyi prodüktörden en iyi altyapıyı alayım da hit olsun diye olmuyor. Bu işin güzelliği ve mucizesi de orada. Tabii ki zaman geçti ve konu kapandı. Yani Cartel’im diye uyanmıyorum her sabah. Öyle bir şey yok. Seçilmiş gibiydik ama, bunu diyebilirim. Cartel’in başından ortasına sonuna arkada bir para, bir gizli medya gücü falan yoktu. Gerçekten de insanlardan gelen bir enerjiyle kendi yolunu buldu, aldı gitti. Bugüne kadar bu kadar yankı yapacağını kimse bilemezdi. En azından pozitif olarak, geçmişimle yaşıyorum. Nereye gitsem fark etmiyor, kiminle karşılaşsam mutlaka neşesi artıyor görünce. Hatta “95 Cartel dile gelir sana…” direkt söylüyorlar ve bu insanlara güzel bir anı vermiş demek oluyor. Olumlu, yapıcı bir şey bu. Şükretmek lazım. Çok şey bırakmıyor insanlar dünyayı terk ederken. Dünyaya bıraktığım şey bari olumlu, pozitif olsun, ona seviniyorum.

Diasporada yaşamış /yaşayan biri olarak bir farkındalık müziği yaptığınızı düşünüyor musunuz? Buna bağlı olarak müziğinizde eğitici/mesaj verici bir taraf var diyebilir miyiz?

Kesinlikle diasporada yaşamanın, yurt dışında olmanın müziğe inanılmaz etkisi var. Kendi özünü, geldiğin yeri unutmayıp, sağlam tutan başka ırklar, ülkeler ve kültürler daha olumlu karşılanabiliyor. Daha verimli bir alışveriş oluyor. Bizde olanı başka ortam ve kültürün içinde olarak bize gitmeyeni de görüyorsun, ama bize çok şey kazandırabilecek bakış açıları da olabiliyor. Onları zaten otomatikman “Aaa böylesi de mantıklı, bize de zıt düşmüyor, bizi zayıf düşüren bir yönü yok.” diye düşünebiliyoruz. Mesela, daha disiplinli olmak Türkiye’ye zarar vermeyen bir şey. Ama bunu düşünerek yapmıyorsun, otomatik oluyor. Sadıksan geldiğin yere zaten sağlıklı bir birleşim ve karakter oluşuyor ve müziğine de yansıyor bu. Burada dinlenen müzik de farklı biraz, bu da seni etkiliyor. Ama Türkiye’deki müziği de biliyorsun, böyle yeni bir şey ortaya çıkıyor. Bu eğitici de olabilir, eğlenceli de olabilir. Orası çok önemli değil belki ama kesinlikle müzik başka bir şekil alıyor. Bunu anlatması zor biraz. Çünkü mix’te, sound’un duruşunda bile bir Avrupa kulağı oluyor bazen. Bu ara Türkiye’de de belki dünyanın en iyi prodüktörleri var bana göre. Hatta belki en iyi müzisyenler, sesler… Bu anlamda hiç bir eksiğimiz yok. Bazen, dönem dönem sanki Türkiye’de vizyon eksikliği oluyor. Stüdyoda her şey mümkün, sesler var, müzisyenler canavar gibi çalıyor ama nereye koşmak istedikleri belli değil. Ama tabii bu Türkiye’nin durumuyla, kafasıyla, şu anki yaşananlarla alakalı. Dönem dönem değişecek şeyler bunlar. Burada da o heyecan yok. Yani kısacası sen neysen, nasıl hissediyorsan ve müziğinde, resminde, çektiğin filmde kendini yansıtabiliyorsan en büyük başarabileceğin şey o. Yani kendini anlatabilmek.  Türkiye’de biraz da hızlı bir karar verme süreci oluyor. “Sevmedim, kötü!” ya da “Çok sevdim!” falan, çok aşırı notlar veriliyor çok hızlı. Bazı şeylere bazen not verilmesi zor çünkü zamana ihtiyacı var. Sonra anlaşılıyor ki o şey zamanının çok önündeymiş aslında, anlamamışız. Sanat çok önemli bir sey, daha çok olsun. Çünkü insan kendisini ifade edebildikçe, gösterebildikçe sağlıklı bir yola girebiliyor. O yüzden kesinlikle, benim müziğimde yıllar içinde daha da netleşti bu. Şu an mesela müzik yapıyorum, evet çok çıkarmıyorum ortaya çünkü aralık ayından sonra yeni şeyler çıkacak. Zamanımı daha çok oraya ayıracağım. Beğenirsin beğenmezsin, zevk meselesi bu durum sanatın her dalında var. Ben şimdi gelip Türkiye’de yaşasam temelli, bir iki sene sonra oradaki ortam gibi bir müzik tarzına girerim ve aslında o kadar şey kazandıramayabilirm belki ortama. Bu farklılık zaten işi ilginç yapan.

Alman ve diğer etnik gruplardan rapçiler ile aranız nasıl?

Doğrusu biz aktif bir grup değliz, Cartel eskide kaldı ama fikri hala yaşıyor. O yüzden çoktan, uzun yıllardan beri beraber öyle bir hip hop ortamı içinde değiliz. Türkiye’deki bazı rapçileri tanıyoruz tabii ki bağlantımız var ve hepsiyle iyi geçiniyoruz. Bir sıkıntı yok. Alman rapçilerle de bi sıkıntı yok ama şu an öyle bir ortamın içinde de değiliz hiçbirimiz.

Sizin için rap müzik hangi temel parçalardan oluşur (beat, lirik, içerik, featler vs.)? Sizce aralarında bir önem sırası var mı?

Rap müziğini baska müziklerden çok ayrı tutmuyorum. Yolun başında yıllar önce öyleydi. Ama artık rap’i tartışmaya anlatmaya da gerek yok bana göre. Başka tarzlarla mesafe koymaya da gerek yok. Hip hop artık daha büyük bundan, yani biz ayrıyız deyip popçulara saldırmak çok gereksiz çünkü kendisi için var olan bir müzik artık Rap. Popçu ya da rapçi fark etmeden, eğer müzik ya da sanatçı samimiyetsizse, yani fake olup sana bir şey gagalamak istiyorsa, sen de bilinçli olarak bazı tepkiler uyandırmak istiyorsa planlı bir şekilde, o zaman çok net dersin ki hoşuma gitmiyor çünkü samimi değil, gerçekçi değil. Ben onun dışında hiçbir müzik türü ayrımı yapmıyorum, popla hiçbir sıkıntım yok. Çünkü pop denildiği zaman ve bu şikayet olarak denildiği zaman kastedilen aslında “fake” yani yapay bi durum olması, müziği kullanıp şöhret ve bununla başarı gibi bir şey… O zaman tamam, ben de bunu beğenmiyorum. Ama pop sadece popüler demek ve popüler demek çok insanın beğendiği bir şey demek. Bir pop şarkısını çok iyi yapmak, çok iş gerektiriyor stüdyoda, kayıtta, bestede… Bu gerçek bir iş ve çaba gerektiren bir iş. Hip hop da aynısı. Orada da iki dakikada bir şey yazarsın, söylersin falan, bir iki sefer tutar belki ama ondan sonra iki dakikada yazdığın yetmiyor. O da bir iş. Her yaptığın müzik aslında eğer çok iyi yapmak istiyorsan bir iş, bir sancı, bir çaba, gecelere kadar mix’in tepesinde high head frekansları düzeltme çabası. Yani böyle bir şey benim için ve ben bunu seviyorum. Yani laboratuvar gibi görüp, orada doğru hissettiğini, doğru yaptığını belki yıllar sonra birçok insan dinleyip, zevk alınca anlıyorsun. O yüzden beat, lirik… bunun bir listesi yok. Ben bütününe bakmaya çalışıyorum ama bu zevk meselesi. Ben onu sıralayamam. Yani şarkı da söylüyorum şimdi biraz daha ağırlıklı. Ama şarkıcı olduğumdan değil, melodinin ve altyapının bunu istediğini hissettiğim zaman bunu yapıyorum. Birçok rapçi bunu yapıyor artık zaten. Yani Ezhel de, Yener de… “Ben MC’yim, ben melodi söylemem.” yanlış bence. Yeni, şu an yaptığım şarkılar arasında gerçekten old school hip hop kokan 2 şarkı da olacak. Ben de özlemişim, onu da seviyorum. Yani bunun niye sıralaması olmuyor? Çünkü mesela bir altyapı olur, o kadar detaylı ve güzeldir ki ona giden vokal 2-3 kelimelik bir şey olur ve hep tekrarlarsın onu ve odur belki. O zaman, o şarkı atmosfer ağırlıklı tutar mesela. Ama başka altyapı olur, belli ki vokal ister, dolu dolu konuş ister. Prodüktör ya da müziği yapan her kimse bunu anlayıp, dozunu iyi ayarlayabiliyorsa odur hoşuma giden doğru olan. Hip hop ya da başka şey, kalıptan çıkması lazım. Yani kalıp gibi bakıp işte “50 Cent gibi olsun.” değil de, o elindeki altyapı tam ne istiyor onu anlamak lazım. Gerisi üzerinde çalışmak, birçok şarkı yapmak, hatta birçok şarkıyı boşuna yapmak çünkü ders şarkısıymış o demek ki, daha iyisini yapabilmek için. Sonrası böyle devam ediyor.

Kadın rapçilerden Azize-A bir röportajda “Ben, ‘Türk müyüz, yoksa Alman mı?’ sorusunu yok etmeye, bizlerin çok kültürlü ve kozmopolit insanlar olduğumuzu duyurmaya çalışıyorum. Artık iki sandalye arasında sıkışıp kalmış kimseler olmadığımızı, o iki sandalye arasında kendimize ait ‘bir üçüncü sandalye’miz olduğunu göstermek istiyorum…” diyor. Sizce bu “üçüncü sandalye” oluşturma fikri mümkün mü? Öyleyse bunu başarabildiğinizi düşünüyor musunuz?

Azize-A doğru demiş. Bu çok belli oldu. İlk geldiğimizde buraya bir anavatan özlemiyle yaşadık, burada sıkıntılar vardı ama anavatanmızda da yerimiz vardı. Yıllar geçti, bir şeyler değişti, gelişti. Ve oraya gittiğimiz zaman oradan da farklı olduğumuzu gördük. Ne kadar sadık ya da ne kadar Türk kültürüyle yaşasak bile Almanya’da, Türkiye’nin de bir gidişatı, bir yolu, bir değişimi var. Her gün orası da bir yere doğru gidiyor. İyi ya da kötü fark etmez, bir değişim, gelişim ve devamlılık var. Sen onu yaşamıyorsun, görmüyorsun. Sen buradaki değişime de tam uyum sağlayamıyorsun, çünkü Alman değilsin ve olmak istemiyorsun da. Kendin olduğun gibi yaşamak istiyorsun. Bu yıllar içinde Almanya’da yaşayan Türkler birbirini anlar. Çünkü yaşam ve duruş şeklimizde bir Almanyalılık var ve bu kötü bir şey değil. Hatta genelde iyi şeyleri alıyoruz buradan. Türkiye’de tabii ki kabul ediliyoruz, ben bir dışlanmışlık falan hissetmiyorum ama tam da uyum sağlayamıyoruz. Evet yani, herkesin farklılığı belli oluyor. Bu yuva, vatan dedigimiz aslında içimizde olan bir şey ve o yüzden ben Almanya’da yaşayan Türkler’e kendimi yakın hissediyorum, çünkü onların durumlarını biliyorum, ben de bunun içindeyim. Bu millet belki 3 milyondur, 5 milyon da olabilir, çünkü gelip giden de çok… Bunlara ait bir kimlik arayışı var ortada ve bu çok ciddi. Neden? E ben burada doğdum, kreşe bile burada gittim. Tabii ki Türkiye’denim, unutmamışım belli ki ama başka bir kişilik de oluşuyor. Bu kötü bir şey değil ama yeni bir şey. Ve bu yeni kişiliğin kendisine göre bir hikayesi olmalı. Bu müzikte de görülür, yani her türlü anlaşılır ve paralel dünya gibi bir şeydir bu. Üçüncü bir kişilik… Gerçekten bizim bunu yapmamız lazım, bizim bunu kurmamız lazım yoksa bu çocuklar çok sıkıntıda. O iki sandalye arasında kalma durumu çok doğru. Tam gücünle iş yapamıyorsun çünkü hangi dünyaya yapacaksın? İkili yani, 2 lisan var, 2 kültürün farkılıkları var. Evet, içinde belki mutlu yaşıyorsun ama aslında enerji alıyor bu senden. Bunun olmaması için kendimizi bu ikilemle kabul etmemiz lazım, olay bu.

Türkçe rap müzik yapmaya nasıl başladınız?

1989’da 10 yaşındayım, TRT’de Fat Boys adındaki diziyi izliyordum, üç siyahi var orada. Benim de yaş günüm gelmişti, abimden bana kasetlerini almasını istedim. O sırada CD yok, kaseti arıyor, bulamıyor. Gidiyor içinde üç siyahi olan bir kaset alıp getiriyor bana, o da Run-DMC. Bunları dinlemeye başlıyorum. Abimin de İngilizcesi çok iyi, bana Türkçe çevirisini yapıyor. Abim baktı ben sevdim ve hala dinliyorum, bana Malcolm X’in kitabını getirdi. Dinlediğin müziğin kaynağı bu. Başka coğrafyalarda bizim gibi dertleri olan insanlar varmış, tamam dedim ben bu müziği dinleyeyim. Böyle devam etti. Gurbetçi kardeşlerimiz geliyor gidiyor, 93’te Bir Yabancının Hayatı parçası geçti King Size Terror’ün, heyecanlandık. Üstüne de rahmetli Boe B’nin albümü geldi Islamic Force. İyice bir şevklendik. Ardından Karakan’ın Defol Dazlak singleı geldi böyle bam bam bam. 95’te Türkiye’ye Cartel’le geldi rap ama ondan evvel gurbetçi kardeşlerimizden ulaşmıştı yapılan işler. Türkçe rap zaten Türkiye’de değil, Almanya’da doğdu. Ben de İslamic Force’un Mesaj albümüyle rap yapmaya başladım. Rahmetli Boe B’nin şarkı sözlerini kağıda yazmıştım, o çalıyordu onunla okumaya başladım. Çok heyecanlandım, “Çünkü Türkçesi var işin” diye düşündüm. 95’te Cartel bam diye patladı. 95 bitimine doğru Liseli Genç parçasını yaptım, Atatürk’ü yaptım, Sokakta Yavaş Yavaş’ı yaptım, giriş yaptık işe.

Bu çalışmaların meyvelerini ne zaman almaya başladınız? Bir yerlerde çıkmak, İzmir’de tanınmaya başlamanız? Her gününüz rap’le mi geçiyordu?

Yok, hayır ben işçi çocuğuyum. İşportacıyım. Haftalık cumartesi veya pazar izin oluyordu. Fuara gidiyorduk. Karşıyaka’da Kareler vardı, orada takılıyorduk. Basmane Fuar kapısının orada mermer vardı, breakdance yapanlar dans ediyordu, biz rap yapıyorduk. Koca piller vardı, paramızı birleştirip pil alıyorduk müzik çalsın diye.

 MEKTUPLARLA KURULAN AĞ

Turbo ile nasıl tanıştınız ve Yeraltı Operasyonu’na katıldınız?

Blue Jean dergisi alıyorduk, orada Turbo’nun yaptığı sayfa vardı hiphopçuların buluştuğu. Ona notlar bıraktık. Sağolsun Turbo buldu bizi. Onun sayesinde Türkiye’nin ilk Türkçe rap toplama albümü yapıldı.

O proje sürecinde neler hissettiniz?

Kenar mahalledeyiz biz. Birileri duymuş, Turbo’nun da kulağına gitmiş. Çok heyecanlandık. Basında bu işle uğraşan tek kişiydi, Blue Jean’de sayfası vardı. Ankara’da organizasyon oluyordu, İstanbul’da organizsayon oluyordu paraları birleştirip gidiyorduk konser, graffiti, breakdance için arkadaşların evinde kalıyorduk. İzmir’de organizasyon oluyordu, onlar geliyordu. Ama mektupla haberleşiyorduk hep.

Peki, Yeraltı Operasyonu’ndaki diğer isimlerden Turbo ile tanışmadan önce de haberdar mıydınız?

Yok, Turbo sayesinde tanıştık. Albüm de Turbo sayesinde oldu zaten.

95’te Cartel ile dev bir başarı elde ediliyor, ama sonra devamı gelmiyor. Siz de bir şeyler yapmaya çalışıyorsunuz. O büyük başarı sizde bir yük yaratmıyor mu?

Hayır. Biz kendimiz gibi olmak istedik. Cartel’in yakaladığı popülariteyi kimse yakalayamazdı zaten. Cartel’in başarısını bir daha kimse tekrarlayabilir mi, sanmıyorum, inşallah olur böyle bir şey. Cartel benim en büyük efsanemdir. Klibi çıktığında TV karşısında gözümüzü kırpmadan izlerdik. Hala çıksın hala çok heyecanlanırım. Yumurtanın kabuğunu kırıp, kuşun büyüyüp uçma zamanı gibi bir şeydi.

İŞPORTACILIKTAN KAZANILAN PARAYLA KİRALANAN STÜDYOLAR

 

Müzisyen kimliğinizi oluştururken özel olarak etkilendiğiniz kim vardı?

Benim öğretmenim rahmetli Boe B, bu işte bir tane kral var, o da Boe B, başka yok.

2000’lerde festivallere Türkçe rap yapanlar katılmaya başlıyor, o günler nasıldı?

Onun evveliyatı var. Biz punklarla çıktık. Rashit, Crunch. Punk Emin abimiz vardı, Atlas Pasajı’nda bizi o birleştirdi. Taksim’de Ayhan Işık Sokak’ta Gitar Bar.

Yeraltı Operasyonu’nun çıkışı hayatınızı nasıl etkiledi?

Müzikten zaten para kazanamıyorsunuz. Bir inşaatta çalışıyorduk. İşportacılık yapıyordum. Bir yandan okumaya çalışıyorum. Haftasonu tutunacak dalımız oldu. Öğleden sonra vardiya bittiğinde, Kareler’de oturup breakdance yapanları izlemek bizim huzurumuzdu.

Aileden gelen tepkiler nasıldı?

Yadırgıyorlar tabii. Görmedikleri bir şey. Giyim stiliniz bol. Saçları kazıtıyorsunuz sürekli. Değişik geliyor insanlara. Acayip bakıyorlardı. Ama şarkıları dinlemeye başlayınca kötü şeyler demediğimizi anladılar.

Yener Çevik

Hayatınızı müzik yaparak kazanma noktasına gelene kadar neler yaşadınız?

Ömrüm boyunca çalıştım, öyle müzik yapabildim. Son 3 yıldır kazanıyorum, Allah bereket versin. Ama öncesine kadar kazanmadım, çalıştığım işlerde kazandığım parayla müzik yaptım. 1 hafta çalışıyorduk, 1 saatlik stüdyo paramız çıkıyordu.

ÖLÜMÜN KIYISINDAN DÖNÜLEN GÜNLER

İstanbul’a geliş gidişler nasıl başladı?

İstanbul’a ilk olarak Turbo sayesinde geldim. Öyle başladı. Tabii işe otobüs garlarında üstümüzü değiştirip gittiğimiz de oluyordu, eve gitmeye vakit yoktu çünkü.

Bu işin olacağını bilmenin sağladığı bir motivasyon mu bu?

Hayır. Mutlu olduğumuz bir şeyi yapmanın motivasyonu var. Daha 3 yıldır kazanıyorum diyorum sana.

Geçirdiğiniz ağır bir trafik kazası var. Öncesinde Yener, sonrasında Yener Çevik olarak devam ediyorsunuz müzik hayatınıza

Kırılma noktası kaza. Bi Siyah Bi Beyaz şarkımda anlatıyorum.

Kişisel bir değerlendirme olacak belki, fakat geçirdiğiniz kaza sonrası yaptığınız müziğin de kalitesi artıyor. Sesin kalitesi, sözün kalitesi, her şeye yansıyor

Evet. Bu iş oluyor artık Allah’a şükür ve Türkçe rap altın çağını yaşıyor. 10-15 yıl daha bayrak Türkçe rapin.

Ezhel mesela Sziget festivalinde sahne aldı

Türkçe rapi en lüks kulübe gittiğinde bile dinliyorsun. Eskiden bizi içeri almayan kulüpler şimdi sahneye çıkmamız için buyur ediyor. Biz bu kulüplerden içeri giremiyorduk, çünkü façamız bozuktu.

OKUMAYA GİREMEDİĞİM OKULA DERS ANLATMAYA GİRDİM

Müzik yaparken nasıl zorluklarla karşılaştınız?

Bizim için zorluk diye değerlendiremem, mutluluğumuz için yaptıklarımız olarak değerlendirebilirim. Bir şeyi varsayarsan var, varsaymazsan yok. Kadın çorabını mikrofona geçiriyorduk ses için, duvarlara karton yumurta viyolü koyuyorduk. İstanbul-Ankara-İzmir arasında kime yeni şarkı gelirse kasede çekip yolluyorduk birbirimize.

Konser ve festivallere ne zaman katılmaya başladınız?

Sene 2000, JB Dance And Techno Festival’e katıldık. Sonra H2000 geldi. Sosyal medya falan yok, babalar gibi festivaller oluyordu ama. H2000 Ömerli Barajı’nın orada olmuştu. Oraya da Turbo çağırdı.

Yener Çevik

Sizi şaşırtan tepkiler alıyor muydunuz insanlardan?

Fırat Hoca vardı, Fırat Kutluk, profesör. Müzikolog kendisi Dokuz Eylül Üniversitesi’nde. O bana bir ders için ulaştığında çok şaşırmıştım 2000’li yıllarda Türkçe rap ile ilgili araştırma yapıyordu. Okumaya giremediğim okula ders anlatmaya girmiştim Fırat Hoca sayesinde.

Başka şaşırtıcı, mutluluk verici neler yaşadınız?

Bizim oradaki çocuklar ellerine kalem kağıt alıp yazmaya başlamışlar. Evlerine bizim eski zamanlardaki gibi yumurta kolileri boşlarıyla stüdyo kurmuşlar. Bizim orası kenar mahalle, şimdi birisi kırdı ya kabuğu, ona özenmeye başlamışlar. Evime İzmir’e gittiğimde çocuklar yazdıkları şarkıları gelip okuyorlar, bu bana yetiyor zaten. Bu çocuklar kötü çocuklar değil. Rol model alıyorlar beni, o yaptıysa biz de yaparız diyorlar.

Bu noktada projeleriniz var mı? Çocuklarla müzik yapmaya yönelik?

Projeler var da, hepsi maddiyatla ilgili. Destek alamazsak bu işi ancak yazdığım şarkılarla anlatabilirim. Ama diğer türlü arkamızda bir güç olursa, derslik sınıflık, bir yer açılırsa her insana derdini raple anlattırabiliriz, kavgaya şiddete başvurmadan. Breakdance yapar spor, graffiti yapar sanat. Bu çocukların özgüvenini arttırabiliriz, kendisini ifade edebilmesini sağlayabiliriz. Çünkü hiphop umut dalıdır, tutunacak daldır. Zamanında İstanbul Bilgi Üniversitesi ders veriyorduk, atölye vardı. Sonra Sulukule’de atölye açıldı, orada birkaç derse katıldık. Ama sonra kapandı o derslikler. Alibeyköy’de santralİstanbul’da veriyorduk. Sonra Sulukule’ye taşındı, orada verdik. Sulukule’de Tahribad-ı İsyan var kardeşlerim, onlar bayrağı aldı götürüyor. Şimdi onlar kendi bilgi birikimlerini aktarıyorlar Sulukule’de. Ama ciddi anlamda güzel bir destek verilmesi gerekiyor ki biz bu insanlara bir şeyler anlatabilelim.

Siz diğer rap müzisyenlerine verdiğiniz destekle de dikkat çekiyorsunuz. Tanınmayan isimleri bulup çıkartıp “Bakın bu da iyi” deme tarafınız var. Hayranlarınız da bu davranışınıza “Yener Abi söylüyorsa iyidir” şeklinde bir yaklaşımları mevcut.

Evet, güzel iş yapıyorlar çünkü. Janset diye bir kardeşim var İngiltere’de rap yapıyor, Türk. Kız makineli tüfek gibi rap yapıyor. İran’dan bir rapçi kardeşimiz geldi Adnan adında Hiphop is Back’te, insanlar söylesinler. İran’da rap yapamıyor.

ANAAKIM MEDYAYA MUHTAÇ DEĞİLİZ

Yurtdışı konserleriniz nasıl geçiyor?

Türkler geliyor. Çok iyi tepkiler alıyorum. Gurbetçilerden çok destek var her zaman. İlk Kreuzberg’e konsere gittiğimde acayip heyecanlanmıştım, çünkü Türkçe rapin doğduğu yere gitmiştim. Türkçe rap yapan herkesin gitmesi lazım, çünkü orada doğdu. Orada gezerken ki hazzımı anlatamam.

Türkçe rap yükseliş trendinde. Bundan sonra nasıl ilerler sizce?

Artık müzik piyasasında Türkçe rap var. Her tarafta biliniyor. Reklamından tut dizisine kadar her yerde var. Türkçe rapi kabul ettiler. Anaakım medya da kabul etti. Artık mutluyum, altın devrini yaşıyor ve daha da yaşamaya devam edecek, oldu çünkü artık.

İnternetin katkısını nasıl değerlendiririsiniz?

Biz internetten yürüyen bir müzik türüyüz. Biz her şeyi kendimiz yapıyoruz. Anaakım medyaya da muhtaç değiliz. Yayımlamazsanız yayımlamayın.

Müzik sektöründeki dijitalleşme sizi nasıl etkiliyor rap müzisyeni olarak?

Hiçbir yapımcının yanında olmayacağım ben. Kendi işimi kendim yapacağım.

Maddi olarak da katkısı var?

Maddi kısmı var ayrıca size şunu şöyle yap, böyle yap diye direktif veren de yok. Kendi istediğiniz gibi yapabiliyorsunuz.

Plak şirketleriyle geçmişteki ilişkinizi düşünürseniz, günümüzde nasıl hissediyorsunuz?

Yıllarca hakkımızı sömürtmüşüz, yaşasın dijital. Kanımızı emmişler yıllarca, bizim haberimiz yok. Biz paralarımızı biriktirip işlerimizi yaptık, hepsini plak şirketleri kazandı, biz bir şey kazanmadık. Şimdi tamamen özgürüz.

Dinleyicileriniz diğer rapçilerin hayranlarından şu noktada ayrılıyor, sizin takipçileriniz tutkulu, fanatik. Bunu nasıl yorumluyorsunuz?

Çok değişik bir kitleye hitap etmeye başladım. Rap dinlemiyorlar. Benden önce DJ çıkıyor mesela, herkes duruyor. Ben çıkıyorum her şey değişiyor. Diyorlar zaten “Biz Yener Çevik dinlemeye geldik”. Bazen şaşırıyorsun.

“Ben Çin’e gidiyorum konser vermeye” deseniz yola dökülüp yürüyüp gelecekler.

Gelirler.

POPÜLER KÜLTÜR BİZİ İÇİNE ALAMAZ

Nasıl oluştu bu topluluk?

Ben çıktığım yerde başta bir helallik alırım. Kimisinin parası var, kimisinin yok. Kimisi biriktirip geldi belki. O çocuk bana parasını helal etmeli. Çünkü ben orada müzik yapıyorum, o çocuk müzik dinlemeye geliyor. Ben orada iyi bir performans sergilemiyorsam, başta onun helalliğini almak zorundayım. İkincisi o kardeşlerim, fan falan demiyorum, çünkü hayranlık sadece Allah’a olur bana göre. İnsan insana hayran olamaz. Sever, sayar, ama hayranlık olamaz. Hepsine kardeşim gözüyle baktığım için onlar da abisi olarak görüyorlar. Bir de ben her taraftayım, sokaktayım, her yerdeyim. Kim isterse gelsin fotoğraf çektirsin, konuşsun. Çünkü istediğiniz kadar paranız olsun, en pahalı lüks mağazada alamayacağınız şey sevgi ve saygı. Hazır bunu da Allah size nasip etmişken, almamak ayıp olur.

Bilet parasını harçlığını biriktirip alanlar kadar, üst gelir grubundan da dinleyicileriniz var.

Geçen çok lüks bir yerde sahne aldım. Şaşırdım. Benim şarkılarım burada çalacak diye. Dinleyicilerin hepsi beni dinlemeye gelmişti. Mekan full. Bahçesi yetmedi, localar bistrolar falan. 12 şişe şampanya patladı bana, kendimi İbrahim Tatlıses gibi hissettim, dedim ne oluyor? Ömrümde ilk defa geldi böyle bir şey başıma, o yüzden anlatıyorum.

Kenar mahalleleri, sokakları da anlatıyorsunuz. Bir derdiniz var sonuçta. Lüks bir gece kulübünde konser vermenizi düşünürsek mesela, popüler kültüre adapte olduğunuz iddiasına nasıl yaklaşırsınız?

Adapte mi olduk sizce? Biz hala aynı insanlarız. Popüler kültüre adapte olmadık, popüler kültür bizim varlığımızı fark etti.

Popüler kültür Türkçe rap’i içine alıp dejenere edebilir mi?

Bizi içine alamaz. Bizi ancak kabul edebilir.

SIFIR BİR İLE GURUR DUYUYORUZ

Undergrounddan bu noktaya nasıl gelindi?

Bizi dinleyen çocuklar küçüktü, hepsi büyüdü iş sahibi oldu, güzel yerlere geldiler. Kimse sevdiğini bırakmadı. Şimdi o çocuklar geliyor. Patlama o çocukların büyümesiyle oldu.

Dinleyici profilinizde değişim görüyor musunuz? Yeni katılanlar mesela?

Çok değişik yerlere gidiyor. Akademisyenler dinlemeye başladı. İş dünyasından dinleyicilerim var. Bir tane dinleyici kardeşim var genetik alanında profesör. Laboratuvarında da beni çalıyor. Mesela doçent doktor Elif Hoca –Elif İskender-. O da dinliyor.

Dizilerde parçalarınızı kullanmak için teklif geliyor mu?

Geçen sene Adı Efsane dizisine verdim parça. Bu sene Sıfır Bir’e verdim.

Sıfır Bir’in dizi müzikleri ağırlıklı olarak rap zaten, özel bir ilgiyi hak ediyor…

Sıfır Bir ile gurur duyuyoruz. Onlar da hayallerinin, umutlarının peşinden gitti. Ve çok güzel iş yapıyorlar.